Nhiễm trùng đường hô hấp trên là một bệnh lý thường gặp. Liệu căn bệnh này có nguy hiểm không và cần điều trị như thế nào?

Chảy nước mũi hoặc nghẹt mũi, nghẹt mũi, đau họng, ho, thở khò khè, đau đầu và mệt mỏi là những triệu chứng đặc trưng của tình trạng nhiễm trùng đường hô hấp trên.

Nhiễm trùng đường hô hấp trên là gì?

Nhiễm trùng đường hô hấp là bệnh đường hô hấp – bộ phận cơ thể chịu trách nhiệm thở. Những bệnh nhiễm trùng này có thể ảnh hưởng đến xoang, họng, phổi hoặc đường thở của bạn. Có hai loại nhiễm trùng đường hô hấp:

• Nhiễm trùng đường hô hấp trên.
• Nhiễm trùng đường hô hấp dưới.

Nhiễm trùng đường hô hấp trên (URI) là tình trạng nhiễm trùng ảnh hưởng đến mũi, họng hoặc xoang. Cảm lạnh thông thường là URI phổ biến nhất. Các loại phổ biến khác bao gồm viêm họng, viêm xoang và viêm thanh quản. Cả vi khuẩn và vi-rút đều có thể gây ra URI, mặc dù nhiễm trùng do vi-rút phổ biến hơn.

Các loại nhiễm trùng đường hô hấp trên

Hàng triệu người bị ảnh hưởng bởi các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên mỗi năm. Người lớn trung bình bị nhiễm trùng đường hô hấp trên từ 2 – 3 lần mỗi năm và trẻ em trung bình bị nhiễm trùng đường hô hấp trên khoảng 8 lần mỗi năm.

Hầu hết các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên là các bệnh nhiễm trùng do vi-rút ảnh hưởng đến mũi, xoang, họng và thanh quản (hộp thanh quản).

Các loại URI phổ biến nhất bao gồm:

• Cảm lạnh thông thường: Hơn 200 loại vi-rút có thể gây ra cảm lạnh thông thường, mặc dù thường là do rhinovirus (một loại vi-rút thường gây cảm lạnh). Các triệu chứng xuất hiện vài ngày sau khi tiếp xúc và kéo dài từ một đến hai tuần.
• Cúm (flu): Đây là tình trạng do vi-rút ảnh hưởng đến đường hô hấp trên và dưới. Bệnh có thể do nhiều loại vi-rút gây ra.
• Viêm xoang: Nhiễm trùng xoang xảy ra khi chất lỏng tích tụ trong xoang, là các khoang chứa đầy không khí ở trán, khoang mũi, má và quanh mắt. Viêm xoang có thể cấp tính (dưới bốn tuần), bán cấp (bốn đến 12 tuần) hoặc mãn tính (trên 12 tuần).
• Viêm thanh quản: Viêm thanh quản (hộp thanh quản) có thể xảy ra do nhiễm trùng và gây khản giọng hoặc mất giọng.
• Viêm họng: Viêm họng hoặc đau họng do nhiễm vi-rút, giống như cảm lạnh thông thường.
• Viêm amidan: Viêm amidan phổ biến hơn ở trẻ em và thường do nhiễm vi-rút hoặc nhiễm vi khuẩn như viêm họng liên cầu khuẩn.

Triệu chứng nhiễm trùng đường hô hấp trên

Các triệu chứng của nhiễm trùng đường hô hấp trên thường bắt đầu từ một đến năm ngày sau khi tiếp xúc. Hầu hết mọi người đều cảm thấy khó chịu nhẹ đến trung bình trong một đến hai tuần, nhưng bạn có thể có các triệu chứng trong tối đa ba tuần.

Các triệu chứng URI phổ biến bao gồm:

• Sổ mũi
• Nghẹt mũi
• Hắt hơi
• Đau họng
• Ho
• Mệt mỏi
• Đau nhức cơ thể nhẹ
• Đau đầu
• Mắt ngấn nước
• Sốt nhẹ

Hầu hết các triệu chứng nhiễm trùng đường hô hấp trên đều tự khỏi. Tuy nhiên, nếu các triệu chứng của bạn kéo dài hơn mười ngày, trở nên nghiêm trọng hoặc bạn phát triển các triệu chứng mới như hụt hơi, sốt cao, đau ngực, ho lẫn máu,… thì nên đến bệnh viện để thăm khám sớm.

Nguyên nhân

Virus gây ra khoảng 85% các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên, đặc biệt là rhinovirus, coronavirus và virus hợp bào hô hấp (RSV). Vi khuẩn có thể gây ra một số bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên, nhưng tình trạng này ít phổ biến hơn.

Virus lây lan qua các giọt bắn đường hô hấp khi người bị nhiễm bệnh nói chuyện, ho hoặc hắt hơi. Các giọt bắn đường hô hấp là những giọt nước nhỏ thoát ra từ miệng và mũi của bạn.

Khi tiếp xúc với những giọt bắn này, virus có thể xâm nhập vào màng nhầy trong miệng, mũi và mắt của bạn, khiến bạn bị bệnh. Bạn cũng có thể nhiễm virus bằng cách chạm vào bề mặt bị nhiễm virus rồi chạm vào miệng, mũi hoặc mắt của bạn.

Các yếu tố rủi ro

Hầu hết mọi người đều bị nhiều bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên trong suốt cuộc đời. Tuy nhiên, một số yếu tố nguy cơ nhất định có thể khiến bạn dễ bị nhiễm trùng đường hô hấp trên hơn. Ví dụ, trẻ nhỏ và người lớn tuổi dễ bị nhiễm trùng đường hô hấp trên hơn.

Các yếu tố rủi ro khác bao gồm:

• Tiếp xúc gần với người bị URI
• Hút thuốc và tiếp xúc với khói thuốc lá
• Hệ thống miễn dịch suy yếu (ví dụ như bị HIV hoặc ung thư, dùng thuốc ức chế miễn dịch hoặc đã được ghép tạng)
• Tiếp xúc với ô nhiễm không khí
• Những bất thường ở đường hô hấp trên do chấn thương vùng mặt, chấn thương đường hô hấp trên hoặc polyp mũi

Chẩn đoán

Bác sĩ sẽ xem xét các triệu chứng và tiền sử bệnh của bạn và tiến hành khám sức khỏe. Thông thường, bác sĩ sẽ kiểm tra tai, mũi và họng của bạn để tìm các dấu hiệu viêm và nhiễm trùng cũng như nghe phổi của bạn bằng ống nghe trong khi bạn thở.

Xét nghiệm chẩn đoán thường không cần thiết vì chẩn đoán có thể được đưa ra dựa trên các triệu chứng và kết quả khám sức khỏe. Tùy thuộc vào các triệu chứng của bạn, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm để loại trừ các tình trạng bệnh khác. Các kiểm tra có thể bao gồm cấy dịch họng, cấy dịch mũi, xét nghiệm máu, chụp X-quang ngực, chụp cắt lớp vi tính (chụp CT),…

Biến chứng

Đường hô hấp trên thường không dẫn đến biến chứng, ngoại trừ trường hợp cúm. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải điều trị khi cần thiết để tránh các biến chứng có thể xảy ra. Trẻ nhỏ và người lớn tuổi có thể dễ bị biến chứng hơn,

Các biến chứng hoặc nhiễm trùng đường hô hấp trên có thể xảy ra, đặc biệt là cúm, bao gồm:

• Viêm phổi: Nhiễm trùng ở một hoặc cả hai phổi có thể khiến chúng chứa đầy chất nhầy
• Viêm phế quản: Sưng và viêm các ống phế quản, đường dẫn khí chính của phổi
• Viêm xoang: Một tình trạng khiến niêm mạc xoang bị viêm hoặc sưng

Nhiễm trùng đường hô hấp trên cũng có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn của các tình trạng khiến việc thở trở nên khó khăn, như hen suyễn và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD).

Làm gì khi bị nhiễm trùng đường hô hấp trên?

Điều trị tại nhà

Các biện pháp điều trị tại nhà cho các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên bao gồm:

• Nghỉ ngơi: Nghỉ ngơi nhiều giúp cơ thể bạn phục hồi nhanh hơn. Bạn có thể cần nghỉ làm hoặc nghỉ học một thời gian để thúc đẩy quá trình phục hồi của cơ thể.
• Uống nhiều nước: Uống nhiều chất lỏng, chẳng hạn như nước lọc và trà thảo mộc, có thể giúp giảm nghẹt mũi và ngăn ngừa mất nước.
• Nước muối: Súc miệng bằng nước muối có thể giúp làm dịu cơn đau họng.
• Hơi nước: Tắm nước nóng hoặc sử dụng máy tạo độ ẩm có thể giúp giảm nghẹt mũi và ho.

Sử dụng thuốc

Một số loại thuốc không kê đơn (OTC) có thể giúp làm giảm các triệu chứng của bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên, bao gồm: Thuốc thông mũi, thuốc nhỏ mũi hoặc xịt nước muối, thuốc ho, viên ngậm chữa đau họng,…

Ngoài ra, cần lưu ý, hầu hết các trường hợp nhiễm trùng đường hô hấp trên là do virus. Do đó, thuốc kháng sinh sẽ không có hiệu quả trong việc giúp loại bỏ nhiễm trùng. Thuốc kháng sinh chỉ được kê đơn cho URI do vi khuẩn hoặc nếu phát triển nhiễm trùng thứ phát do vi khuẩn, chẳng hạn như viêm xoang.

Phòng ngừa

Không phải lúc nào cũng có thể ngăn ngừa được nhiễm trùng đường hô hấp trên, nhưng thực hiện một số bước nhất định có thể giúp bạn giảm nguy cơ mắc bệnh. Bạn có thể:

• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước, đặc biệt là sau khi ở nơi công cộng hoặc gần người bị bệnh
• Tránh tiếp xúc gần, kéo dài với những người bị bệnh
• Không chạm vào mặt, mũi hoặc miệng của bạn, đặc biệt là khi ở nơi công cộng hoặc nếu bạn chưa rửa tay sau khi ở gần người khác
• Ăn uống cân bằng, đủ chất dinh dưỡng và tập thể dục thường xuyên để tăng cường hệ miễn dịch

Nếu bạn bị nhiễm trùng đường hô hấp trên, bạn có thể giúp người khác khỏe mạnh bằng cách chú ý không phát tán vi trùng:

• Che mũi và miệng bằng khăn giấy khi hắt hơi và ho
• Hắt hơi và ho vào khuỷu tay của bạn
• Ở nhà không đi làm hoặc đi học
• Lau sạch mặt bàn, tay nắm cửa và đồ chơi của trẻ em khi có người trong nhà bạn bị URI
• Đeo khẩu trang khi ở gần người khác

Bị nhiễm trùng đường hô hấp trên có thể khó chịu, nhưng hầu hết mọi người đều hồi phục trong vòng một đến hai tuần. Tuy nhiên, bạn có thể mất nhiều thời gian hơn để hồi phục. Nếu bạn bị nhiễm trùng đường hô hấp trên, hãy cho phép bản thân nghỉ ngơi thay vì thúc ép bản thân tiếp tục các hoạt động hàng ngày. Ngoài ra, URI có thể trở thành mãn tính, kéo dài trong nhiều tháng. Chúng cũng có thể dẫn đến nhiễm trùng thứ phát do vi khuẩn và các biến chứng khác. Hãy đến bệnh viện thăm khám nếu bạn không cảm thấy khỏe hơn trong vòng hai tuần hoặc nếu bạn phát triển các triệu chứng mới hoặc xấu đi bạn nhé!

Theo mevacon